Nu de spanning op de arbeidsmarkt toeneemt, is het voor organisaties steeds belangrijker geworden om te weten hoe medewerkers hun werk ervaren. Maar hoe krijg je nou goed en volledig inzicht in het welzijn van medewerkers? Voor een antwoord op die vraag kunnen organisaties gebruik maken van de Werkbelevingsscan van InternetSpiegel. Twee factoren staan daarin centraal: energiebronnen en baaneisen. Want, zo blijkt uit de wetenschap, alleen het in kaart brengen van beide factoren geeft een compleet beeld en daardoor verhelderende inzichten en concrete actieplannen voor beter werkgeverschap.

In dit blog licht Thomas Hettema, adviseur InternetSpiegel bij het programma Venster voor medewerkers van ICTU, toe waarom het voor een helder beeld van de werkbeleving van belang is om een gebalanceerd onderzoek op te stellen door zowel energiebronnen als baaneisen in kaart te brengen.

Met InternetSpiegel kunnen organisaties binnen de sector openbaar bestuur en veiligheid en hogescholen meten hoe medewerkers hun werk beleven, in iedere fase van hun employee journey. Het InternetSpiegel medewerkersonderzoek is een gedegen medewerkersonderzoek waarbij gewerkt wordt met gevalideerde, wetenschappelijk en praktisch bewezen vragenlijsten, inclusief benchmarks.

De Werkbelevingsscan is een van de meest gebruikte vragenlijsten van InternetSpiegel. In 2023 is de Werkbelevingsscan actueler gemaakt door recente wetenschappelijke inzichten en maatschappelijke uitdagingen te implementeren in de vragenlijst. Ook is de Werkbelevingsscan toegankelijker geworden voor gebruikers zodat organisaties gemakkelijk hun eigen onderzoek kunnen samenstellen.

Theoretische achtergrond

De Werkbelevingsscan is gebaseerd op het Job Demands-Resources model uit de wetenschappelijke literatuur van Arnold Bakker, ook wel bekend als het JD-R model. Met dat model als uitgangspunt is aan de hand van verschillende theoretische concepten invulling gegeven aan de Werkbelevingsscan van InternetSpiegel. Met het model wordt inzicht verkregen in de relaties tussen werkkenmerken en werkuitkomsten.

Het model gaat er vanuit dat er sprake is van een optimale werkbeleving als medewerkers beschikken over weinig baaneisen en veel energiebronnen. ‘Dat wil zeggen dat energiebronnen (job resources) leiden tot hogere motivatie en productiviteit (het motivationele proces), terwijl het hebben van hoge baaneisen (job demands) leiden tot stressreacties en overbelasting (het uitputtingsproces)’, aldus Hettema. Om een goed beeld te krijgen van de prestaties en het welzijn van medewerkers, is het dus van belang om een gebalanceerde vragenlijst in te richten die beide zaken (resources en demands) inzichtelijk maakt.

Breng energiebronnen en baaneisen in kaart voor een helder beeld

‘Het inzichtelijk maken van de balans tussen job demands en job resources vraagt om het onderzoeken van een viertal hoofdonderdelen: energiebronnen, baaneisen, welzijnsindicatoren (positief en negatief) en prestaties’, vertelt Hettema. ‘Over het algemeen kan gesteld worden dat de prestaties van medewerkers samenvallen met de mate van welzijn die medewerkers in hun werk ervaren. Hoe dit welzijn van medewerkers kan worden verklaard zit hem in de twee zaken: energiebronnen van de baan en baaneisen.’

Energiebronnen zijn de bronnen waardoor medewerkers energie krijgen. Deze zijn in te delen in sociale bronnen, structurele bronnen en persoonlijke bronnen, die ervoor zorgen dat het positieve welzijn van medewerkers wordt versterkt. Tegelijkertijd zorgen deze energiebronnen ervoor dat het negatief welzijn van medewerkers wordt verminderd.

Baaneisen zijn de zaken die ervoor zorgen dat medewerkers belast worden in hun werk. Deze zijn in te delen in mentale eisen, fysieke eisen en emotionele eisen en zorgen ervoor dat het negatieve welzijn wordt versterkt. Tegelijkertijd zorgen deze baaneisen ervoor dat het positief welzijn wordt verminderd.

Hettema benadrukt dan ook dat het onderzoeken van zowel energiebronnen als baaneisen een compleet beeld van de werkbeleving geeft. ‘De werkbeleving kan enkel in kaart gebracht worden door een medewerkersonderzoek uit te voeren waarbij beide kanten van de medaille worden bevraagd. Doen organisaties dat niet, dan ontstaat er een eenzijdig beeld van de beleving van medewerkers en is onduidelijk hoe het staat met de balans tussen baaneisen en energiebronnen’, aldus Hettema. In sommige gevallen kan dat – wanneer blijkt dat baaneisen slecht scoren – een gemiste kans zijn voor het verbeteren van de werkbeleving.

De Werkbelevingsscan: inzicht in job demands en job resources

Met de Werkbelevingsscan van InternetSpiegel wordt het welzijn van medewerkers in kaart gebracht. Bij het samenstellen van de Werkbelevingsscan is het gedachtegoed van het JD-R model meegenomen.

Werkbelevingsscan

Voor elk onderdeel uit het model zijn wetenschappelijk gevalideerde constructen opgesteld. Zo zijn er vraagconstructen (minstens drie vragen die gezamenlijk een construct vormen) voor sociale, structurele en persoonlijke bronnen, mentale, fysieke en emotionele eisen, welzijnsindicatoren en prestaties ontwikkeld. Voor de sociale bronnen die onder energiebronnen van de baan vallen, zijn dit bijvoorbeeld de constructen ‘samenwerking’ en ‘leiderschap’.

‘Op deze manier hebben we geprobeerd het voor organisaties mogelijk te maken om een gebalanceerde vragenlijst samen te stellen waarbij per onderdeel van het model gekozen kan worden voor de ontwikkelde constructen’ legt Hettema uit. ‘Door de Werkbelevingsscan vanaf heden op een andere manier aan te bieden, wordt het voor organisaties direct duidelijk of de samengestelde vragenlijst in balans is. Er is namelijk goed zich op of er (voldoende) energiebronnen en werkeisen worden uitgevraagd. De Werkbelevingsscan biedt hiermee beter inzicht in de beleving van medewerkers, en organisaties kunnen zien op welk gebied ze bij kunnen sturen’.

In onderstaande animatie lichten we de Werkbelevingsscan van InternetSpiegel nogmaals toe:

Meer weten over de Werkbelevingsscan?

Meer weten over de Werkbelevingsscan of de andere vragenlijsten van InternetSpiegel of ontdekken wat we voor jouw organisatie kunnen betekenen? Neem dan contact op via internetspiegel@ictu.nl.