Op 11 september vond de Dag van de Duiding plaats, een dag waarop professionals van gemeenten, waterschappen en uitvoeringsorganisaties samenkwamen bij Villa Jongerius. Het werd een dag vol interactie en veel inbreng van alle aanwezigen. In de ochtend lag de focus op de duiding van cijfers en de betekenis ervan voor de bedrijfsvoering. In de middag volgde een talkshow waarin een drietal directeuren met elkaar in gesprek ging over de bredere vraagstukken van overhead, leren, vertrouwen en datagedreven werken. De dag eindigde met deelsessies over onder meer AI en organisatie-ontwerp.

Venster en de RBB Groep organiseren ieder jaar de Dag van de Duiding.

De ochtend – duiding van cijfers en bedrijfsvoering

De ochtend stond in het teken van de vraag: hoe geven we betekenis aan de cijfers die we verzamelen over bedrijfsvoering? Want cijfers zijn er genoeg – ze komen uit rapportages, dashboards en benchmarks – maar ze krijgen pas waarde als ze goed geduid worden.

Tijdens de sessies werd besproken dat cijfers niet het verhaal zélf zijn, maar eerder het beginpunt ervan. Ze bieden houvast, maar zonder context blijven ze leeg. Hoe staat het ervoor met overhead, externe inhuur en ICT-kosten? Maar ook welke vragen roepen de cijfers op, welke lessen kunnen eruit getrokken worden en hoe vertaal je ze naar acties?

De rode draad van de ochtend was dan ook dat cijfers slechts een hulpmiddel zijn: ze helpen om patronen te zien, vragen te stellen en richting te kiezen. Maar het echte werk begint daarna – in het gesprek, de duiding en de keuzes die organisaties samen maken.

De middag – talkshow en verdieping op actuele thema’s

’s Middags kwam het thema opnieuw tot leven tijdens de talkshow, waar Mariël Middendorp (Algemeen Directeur bij Hoogheemraadschap van Rijnland), Connie Eli (Directeur Dienstverlening bij gemeente Amsterdam) en Zeger Baelde (Directeur Bedrijfsvoering bij RDW) met elkaar en met het publiek in gesprek gingen. Waar de ochtend vooral de instrumentele kant van cijfers belichtte, draaide het in de middag om de bredere context: overhead, vertrouwen, leren en datagedreven werken.

Het thema overhead bleek veel herkenning op te roepen. Connie wees erop dat overhead vaak een makkelijk doelwit is – er wordt snel met de kaasschaaf gesneden – terwijl het tegelijkertijd gaat over de manier waarop een overheid zich verhoudt tot haar inwoners en medewerkers. Mariël vertelde dat in haar waterschap het woord overhead nauwelijks gebruikt wordt. Daar gaat het eerder over de vraag hoe het werk zo goed en behapbaar mogelijk gedaan kan worden. Zeger benadrukte dat het juist belangrijk is om respectvol met elkaar te praten over de balans tussen primaire processen en ondersteuning: beide zijn nodig, maar de verhouding verdient voortdurende aandacht.

Een tweede belangrijk thema was externe inhuur. De Roemer-norm kwam langs als ijkpunt, maar velen vonden dat de inzet van externen vooral per project beoordeeld moet worden. Mariël gaf aan dat haar organisatie externe inhuur bewust beperkt houdt om interne kennis en vakmanschap te behouden.

Het gesprek verschoof vervolgens naar de cultuur van leren en vertrouwen. Zeger pleitte voor openheid: als overheid moet je niet alleen successen delen, maar ook kwetsbaarheden. Hij verwees naar leertafels waar dit in praktijk gebeurt. Connie benadrukte dat dashboards en cijfers vooral waardevol zijn als ze leiden tot actionable insights: wat ga je nu doen, en wat laat je juist liggen?

Eind september verschijnt een podcastaflevering bij De Publieke Ruimte waarin wordt teruggeblikt op de gedane inzichten tijdens de Dag van de Duiding. 

Van AI tot organisatie-ontwerp: de diepte in tijdens deelsessies

In de middag verspreidden de deelnemers zich over vier deelsessies, ieder met een eigen energie. In de eerste sessie liet Merlijn Bouwman zien hoe cijfers pas waarde krijgen als ze onderdeel worden van het gesprek in de organisatie. Niet alleen in de directiekamer, maar juist ook bij de teams die het werk doen. Deelnemers gingen concreet met elkaar aan de slag om antwoord te geven op de vraag: ‘Hoe breng je de benchmark verder je organisatie in?’

In een tweede zaal vertelde Daniël Verloop over de eerste AI-toepassingen in Montferland: klein beginnen, steeds toetsen en verantwoordelijkheid nemen. De nieuwsgierigheid naar mogelijkheden ging hand in hand met de voorzichtigheid om risico’s te beheersen.

Verderop discussieerden deelnemers met Marije Roeloffzen (gemeente Amsterdam) en Johan Posseth (Venster) over wat het betekent om een klantbewuste organisatie te zijn. Het ging minder over systemen en cijfers, en meer over houding en cultuur: écht luisteren naar inwoners en hun ervaringen gebruiken als bron van verbetering.

Venster start binnenkort met een traject rondom feedbackmanagement. Op onze website vind je meer informatie en mogelijkheid tot aanmelden.

Tot slot nam Anne-Linde Oldenhof (Universiteit Radboud Nijmegen) de zaal mee in onderzoek naar organisatieontwerp in gemeenten. Haar boodschap: er bestaat geen vast recept. Effectieve structuren ontstaan door voortdurend afstemmen, leren en aanpassen. Organisatieontwerp is geen noodverband, maar een strategische keuze. Niet “groter is beter”, maar: hoe richt je je organisatie zo in dat deze robuust én wendbaar is — mét behoud van identiteit en nabijheid? 

Slotreflectie

De rode draad was helder:

• Cijfers zijn geen einddoel. Ze krijgen pas betekenis in het gesprek en in de acties die erop volgen.
• Overhead en externe inhuur verdienen nuance. Het zijn geen makkelijke rekensommen, maar vragen om voortdurende afwegingen.
• Datagedreven werken groeit, maar moet ingebed worden in realisme, samenwerking en eerlijke verdeling van kosten en baten.
• Vertrouwen vormt de basis. Of het nu gaat om medewerkers, cijfers of dienstverlening: leren en verbeteren kan alleen in een cultuur van openheid.